سیستم مدیریت ایمنی بهداشت و محیط زیست (HSE) و نقش آن

استقرار سیستم مدیریت ایمنی بهداشت و محیط زیست (HSE) در سازمان ها، شرکت ها و صنایع کوچک و بزرگ در جهان همواره بر اساس یکسری خطوط راهنما انجام گرفته که معمولاً، از ساختار مشابهی برخوردارند. در دنیای پر رقابت امروز بسیاری از شرکت ها پی برده اند باید مدیریت HSE را جزء جدایی ناپذیر و ضروری سازمان خود قرار داده و به آن ها همانقدر اهمیت و بها دهند که به دیگر مدیریت های سازمان ها می دهند. هدف نهایی در سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) محافظت از افراد جامعه، اموال و محیط زیست می باشد. پیشگیری از بروز صدمات و حوادث بهداشتی، ایمنی و محیط زیست در راستای توسعه پایدار و افزایش بهره وری با در نظر گرفتن سلامت و ایمنی کارکنان ، مشتریان ، پیمانکاران و دیگر افراد مستلزم وجود ساختار سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) است.

تعریف سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

سیستم مدیریت HSE یک ابزار مدیریتی برای کنترل و بهبود عملکرد بهداشت، ایمنی و محیط زیست در همة برنامه های توسعه و پروژه های صنعتی یا تشکیلات سازمانی بوده  است، با ایجاد بستر فرهنگی خلاق و نگرشی نو و سیستماتیک در راستای توسعة پایدار و کرامت انسان، بطور یکپارچه و با همگرایی و چیدمان هم افزای نیروهای انسانی و امکانات و تجهیزات و با استفاده از سیستم آموزش کارآمد، ممیزیهای دوره ای، ارزیابی، بهبود مستمر، موجب به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محیط و افزایش اثرات مطلوب آن از طریق تأمین ایمنی همه جانبة کلیه کارکنان و همکاران سازمان، تجهیزات و تأسیسات و به صفر رساندن حوادث و آسیب های ناسی از کار از طریق کنترل یا حذف شرایط ناایمن و ارتقاء سطح سلامت افراد از طریق اعمال راهکارهای کنترلی مدیریتی، مهندسی و اجرایی در کلیة سطوح سازمان و همچنین صیانت از محیط زیست به عنوان سرمایة بشریت می گردد.

گسترش مواد و تکنولوژی نوین گرچه رفاه را افزایش می دهد اما به موازات خود مخاطرات جدیدی را نیز پیش روی بشر قرار می دهد که غلبه بر آن نیازمند احساس مسئولیت همگانی در اجرای برنامه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست برای محافظت از جان انسانها، محیط زیست و سرمایه های ملی می باشد. تکرا حوادث مشابه و ضعف در اثربخشی تمهیدات کنترلی مسئولین را برآن داشت تا با تأمل در طرح و برنامه های کنترل حوادث شرکتهای نفتی معتبر دنیا به تحقیق پیرامون علل موفقیت هر یک بپردازند. تجارب شرکت های نفتی موفق و معتبر در دنیا بیانگر تغییر نگرش واکنشی به نگرش پیشگرانه در برنامه های کنترلی حوادث بوده است. این نگرش آنها را به سمت ایجاد یکپارچگی در مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست سوق داده است.

در واقع سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) بخشی از سیستم مدیریت کل جاری در یک سازمان است و همانند سایر سیستم های مدیریتی از چرخه دمینگ پیروی می کند.

عناصر سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

مهمترین عناصر سازنده یک سیستم HSE عبارتند از :

1. رهبری و تعهد
2. خط مشی و اهداف استراتژیک
3. سازماندهی، منابع و مستند سازی
4. ارزیابی و مدیریت ریسک
5. طرح ریزی
6. اجرا، ثبت و پایش
7. ممیزی و بازنگری

رهبری و تعهد

مدیریت باید رهبری و تعهد عملی، قوی و مشارکت در مسائل بهداشت، ایمنی و محیط زیست را نشان داده و اثبات نماید. همچنین باید منابع ضروری جهت دستیابی به اهداف HSE را فرآهم کند. اساس سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)، رهبری و تعهد مدیریت و آمادگی او به منظور فرآهم نمودن منابع مورد نیاز جهت دستیابی به اهداف HSE می باشد.

خط مشی و اهداف استراتژیک

هر سازمانی می تواند یک خط مشی جامع سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) یا خط مشی جداگانه برای هر یک از بخش های بهداشت، ایمنی و محیط زیست داشته باشد. پذیرفتن، توسعه و حمایت فعال و تأیید خط مشی از سوی بالاترین مقام وتهیه آن به صورت قابل فهم اطلاع رسانی آن به کلیه گروه های ذینفع بسیار حائز اهمیت است.

سازماندهی، منابع و مستند سازی 

سازمان باستی نقش ها، مسئولیت ها توانایی های تک تک افراد را جهت ایفای نقش خود در در بهبود عملکرد سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) تعریف، مستند و اطلاع رسانی نماید.

ارزیابی و مدیریت ریسک 

به طور مداوم سازمان باید ریسک های مرتبط با سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) را ارزیابی نماید. همچنین باید به منظور شناسایی خطرات خاص، ارزیابی و کنترل ریسک ها تا سطح قابل قبول، فرآیندها و فعالیت ها را ارزیابی کند. سازمان بایستی برای ارزیابی و مدیریت ریسک های مرتبط با سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)، روش های اجرایی ایجاد کند.

طرح ریزی

ملاحظات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) باید بخش جدایی ناپذیر تمام جنبه های طرح ریزی و تغییر در طراحی ، توسعه ، خرید و حمل و نقل محصولات و خدمات باشد. شرکت باید برای تمام برنامه های کاری ، طرحی برای دستیابی به اهداف HSE و معیارهای اجرایی آن ارائه نماید.

اجرا، ثبت و پایش 

این عنصر مشخص میکند که باید فعالیت ها چگونه انجام شوند و چگونه اقدامات اصلاحی در زمان مورد نیاز در راستای بهبود مستمر اعمال گردند.

ممیزی و بازنگری

ممیزی و بازنگری باید به منظور تأیید اجرا و اثربخشی سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)و تناسب آن با الزامات سیستم صورت گیرد.

مزایای به کارگیری سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

• کاهش زیانهای مستقیم و غیر مستقیم ناشی از حوادث
• شناخت کافی از عوامل بالقوه آسیب رسان در محیط کار
• ایجاد آمادگی های لازم در برخورد با شرایط اضطراری
• ایجاد زمینه مناسب برای استفاده توان فکری بالقوه کارکنان برای تقویت مدیریت HSE
• افزایش میزان آگاهی و اطلاع کارکنان بطور نظام یافته
• فراهم شدن زمینه های رقابت سالم و موثر
• امکان خود ارزیابی سازمان برای تطبیق با یک سیستم مدیریت HSE
• ایجاد بستر مناسب برای بهبود بهره وری و تعالی سازمان
• اطمینان از اعمال و رعایت قوانین مرتبط موجود
• هدفمند نمودن و یکپارچه کردن سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست.

در چه مرحله ای از پروژه سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) قابل پیاده سازی است؟

• ارزیابی
• انتخاب
• قبل از تصویب پروژه
• قبل از ساخت و نصب
• قبل از راه اندازی
• راه اندازی و عملیات

با توجه به مزایای این سیستم، مؤسسه رایتک اقدام به برگزاری دوره HSE نموده است و شرکت کنندگان در دوره مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) به صورت کاملا کاربردی با دانش روز مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) آشنا شده و در انتهای دوره مدرک رسمی و ممهور به مهر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که به منزله دانش بالای افراد در این دوره می باشد را دریافت می نمایند.